In deze tijd van crisis stond de rol van onafhankelijke experts centraal in de politieke reactie in landen over de hele wereld. Overheden steunen op wetenschappelijke expertise, zoals de prominente rol van Dr. Anthony Fauci, Directeur van het National Institute of Allergy and Infectious Diseases, in de reactie van de VS op de pandemie, of de herhaalde verzekering van Boris Johnson dat de Het Britse reactieplan was gebaseerd op wetenschappelijk bewijs en deskundig advies.
Burgers willen ook zien en horen van experts in tijden van crisis. In veel gevallen zien mensen liever dat onafhankelijke deskundigen rechtstreeks beslissingen nemen, waarbij zij partijdige politici omzeilen. Velen die anders het belang van pluralistische opvattingen in het politieke debat en de 'inefficiënties' van de democratische politiek zouden accepteren, beweren dat in tijden van crisis de regels van het democratische spel kunnen veranderen. Onder dergelijke omstandigheden zijn ze meer geïnteresseerd in effectieve actie die tot de beste resultaten zou leiden dan in de gebruikelijke democratische processen. Deze attitudeverandering kan zich manifesteren als verhoogde steun voor het bestaande leiderschap, het zogenaamde "rally around the flag" -effect. Het kan zich manifesteren als toegenomen eisen aan een technocratische of nationale eenheidsregering en een pauze in de partijpolitiek. In sommige gevallen, zoals onlangs gebeurde in Hongarijekan het zich ook manifesteren als een aanvaarding van autoritaire maatregelen die de democratische status van een land effectief teniet doen.
Nu de door Covid-19 veroorzaakte volksgezondheidscrisis verandert in een economische en politieke crisis, zal de rol van onafhankelijke expertise in de democratische politiek opnieuw een belangrijke vraag worden, waarbij de debatten opnieuw op gang komen over welke experts we kunnen vertrouwen, wat hun rol zou moeten zijn in onze democratieën en of regeringen hun verantwoordelijkheid kunnen ontnemen door wetenschappelijk advies op te volgen. In een recent boek gericht op de relatie tussen technocratie en democratie, bestudeerden we de rol van onafhankelijke expertise in politieke systemen en beoordeelden wat het effect is van technocratische politiek op democratieën over de hele wereld. Uit dit onderzoek kunnen we ten minste vijf belangrijke lessen trekken.
1. Onafhankelijke experts zijn essentiële onderdelen van moderne democratische systemen - ook al wordt technocratische macht vaak beschreven als een tegenwicht voor democratische macht.
De politieke rol van onafhankelijke experts wordt gerechtvaardigd door de gespecialiseerde kennis die ze bezitten en de 'neutrale' positie die ze innemen ten opzichte van een politiek conflict. Onafhankelijkheid en wetenschappelijke expertise stellen technocraten in staat te pleiten voor verantwoord bestuur - efficiënte en optimale resultaten die een integraal onderdeel zijn van democratische politieke systemen.
2. Technocratische expertise kan onpartijdig zijn, maar niet apolitiek.
Op het moment dat onafhankelijke experts binnen de politiek opereren, politieke beslissingen nemen of betrokken zijn bij het besluitvormingsproces, worden ze politieke actoren. Politieke beslissingen zijn geformuleerd om specifieke doelen te bereiken en hebben belangrijke implicaties, vaak herverdelend van aard. Een evaluatie van alle door technocraten en technocraten geleide regeringen in Europa door Marco Valbruzzi laat zien dat de overgrote meerderheid de politieke macht op zich neemt om een specifieke reeks doelen of taken te bereiken. Deze doelen moeten transparant zijn. Hetzelfde geldt voor technocratische instanties, zoals de Europese Centrale Bank. Twee studies van EU-technocratische lichamen, gepresenteerd in het boek van Reinout van der Veer, tonen aan dat technocratische actoren wel reageren op externe eisen.