Technopopulisme, een merkwaardige mengeling van populisme en technocratie, stijgt in Europa en wordt openlijk besproken. Hetzelfde fenomeen wordt echter in de VS gezien waarbij Trump (populisme) samenwerkt met technocraten. Omdat de technocraten de enige mensen zijn die complexe systemen kunnen runnen, eindigen ze met de overhand. ⁃ TN Editor
In Europa, de thuisbasis van een van de meest ambitieuze politieke en institutionele experimenten in de recente geschiedenis, behoren de Europese Unie, populistische bewegingen en technocratische elites tot de meest actieve actoren in het benutten van angst, te beginnen direct na de wereldwijde financiële en economische crisis van 2008.
De aard van populismen en technocratieën verschilt in veel opzichten. Populistische bewegingen bouwen hun succes in hoofdzaak op wat we kunnen definiëren als "inputlegitimiteit", of populaire legitimiteit, terwijl technocratische elites worden ondersteund door "outputlegitimiteit", met andere woorden legitimiteit afgeleid van de implementatie van efficiënt beleid. Dit dualisme is vooral zichtbaar in de EU en haar eigenaardige typologie van meerlagig bestuur, waarbij instellingen zoals de Europese Commissie op supranationaal niveau optreden, vaak in tegenstelling tot de politiek van de EU-lidstaten op binnenlands niveau.
Het verschil tussen populistische bewegingen en technocratische elites wordt weerspiegeld in de strategieën die de twee hanteren: de aard van de argumenten, het gebruik dat ervan wordt gemaakt, de talen en de gebruikte strategieën voor timing, liggen volledig ver uit elkaar. Bij nader onderzoek hebben populistische bewegingen en technocratische elites in Europa echter één sleutelelement gemeen: de kunst beheersen van het beïnvloeden van het politieke debat door angst en onrust te veroorzaken en op te roepen door een effectief gebruik van communicatie-instrumenten.
Populistische angsten: de kracht van eenvoudige en levendige taal
In Hongarije leidde de groeiende politieke vijandigheid over de rol van internationale NGO's, met hun vermeende doel om in het geheim de nationale agenda te beïnvloeden of erger nog, tot het harde optreden tegen de Open Society Foundation van George Soros; in Polen worden schoolboeken gewijzigd op basis van nationalistische en anti-intellectualistische argumenten, waarbij minderheden als een gevaar voor het land worden afgeschilderd; Italië wordt continu afgeschilderd als een Duitse kolonie. De argumenten van Europese populisten zijn inderdaad eenvoudig en van algemene aard, en roepen met concrete, levendige beelden angsten op zoals invasie, oneerlijkheid en samenzwering om massa's burgers te mobiliseren. Deze angstige gevoelens worden gemakkelijk opgewekt door bedrieglijke verhalen zoals de "samenzwering van de financiële sector" of van de elites, de "immigranteninvasie" of de "moslimdreiging" (triviale reductie van de Clash of Civilizations-scriptie).
Technocratic Fears: The Mis (Use) Of Complexity
Angsten die door technocratische elites in Europa worden voortgebracht, zijn gebaseerd op complexe en specifieke argumenten, gesteld in technische en bureaucratische taal, met meesterlijke timing: met behulp van specifieke momenten van politieke instabiliteit of verlamming die onzekerheid tot gevolg hebben om de noodzaak van de uitvoering van de politieke agenda die zij ondersteunen te rechtvaardigen. Vermelding van de mogelijke reactie van financiële markten, de "spread" (het verschil tussen de rentetarieven op lokale overheidsschulden en die van Duitsland) of de actie van de trojka (EU-Commissie, IMF en Europese Centrale Bank), is in toenemende mate gebruikelijk geworden op de eigenschappen van een zichzelf vervullende profetie. Steeds vaker registreren we verklaringen van EU-bureaucraten op hoog niveau of politici zoals "het risico van wanbetaling zal uiteindelijk leiden tot ...", enz. In het bijzonder, voor en na referenda of verkiezingen, wordt voortdurend verwezen naar mogelijke staatsschuld standaardwaarden of het risico dat voortvloeit uit het opnieuw definiëren van de Maastricht-criteria (in Italië, vanaf 2011 tot voor kort) of de economische prijs die moet worden betaald voor het verlaten van de EU (in het Verenigd Koninkrijk, na de Brexit in 2016), resulterend in beperkend de facto de ruimte voor politiek debat.
Een wederzijdse versterking: het voorbeeld van Italië
Het resultaat van de strategie van het opbouwen van angst, geïmplementeerd door populistische bewegingen en technocratische elites in Europa, is een dialectische relatie tussen de twee die paradoxaal genoeg wederzijdse versterking brengt. Bijvoorbeeld, het irrationele karakter van populistisch economisch beleid veroorzaakt crisis en onrust, waardoor indirect het gebruik van top-down benaderingen door nationale en supranationale elites wordt bevorderd, op basis van hun erkende competenties en expertise. Hun optreden wordt echter vaak niet ondersteund door transparante democratische legitimiteit, met name wanneer de taken bestaan uit het uitvoeren van ernstige bezuinigingen op sociaal beleid. Dit op zijn beurt bevordert een versterking van populistische bewegingen, met het proces dat dat patroon volgt, zoals kan worden gezien in de recente geschiedenis van Italië: de actie van een technische overheid (PM Monti), geboren uit de ontoereikendheid van het beleid geïmplementeerd door de vorige uitvoerende macht (premier Berlusconi) leidde na enkele jaren van centrumlinkse regeringen naar een van de meest populistische regeringen van de EU (de Five Stars en Legering "Geelgroene" coalitieregering).
Legitieme problemen, maar verkeerde antwoorden?
Tot slot is het belangrijk om nogmaals te benadrukken dat zowel populistische bewegingen als technocratisch bestuur niet uit het niets in Europa kwamen. De eerste vertegenwoordigen het onvermijdelijke resultaat van een echte en doordringende sociaal-politieke malaise, en zijn er om aan te geven dat er iets mis is gegaan in de EU; de laatstgenoemden houden zich aan argumenten die op zich volledig legitiem kunnen zijn en die een diepgaande competentie en een gedegen technische expertise vertonen in het omgaan met complexe problemen over de nationale grenzen heen, hoewel hun hoofdrolspelers erop aandringen deze argumenten (verkeerd) te gebruiken met de zekere kennis die ze angst uitlokken.
De huidige situatie in Europa suggereert dat populistische bewegingen en technocracies eenvoudig, zij het op een extreem gepolariseerde manier, twee kanten van dezelfde medaille kunnen vertegenwoordigen. Hun kracht, gebaseerd op het genereren van angst, onthult vroeg of laat haar grenzen, terwijl het echte probleem, de samenhang tussen economische ongelijkheid en onvrede met het establishment, onaangeroerd blijft en onze steeds fragielere democratische instellingen ondermijnt.
wpDiscuz