Toen Donald Trump in juni 2017 aankondigde dat de Verenigde Staten zich terugtrokken uit de Overeenkomst Paris—De overeenkomst tussen 195-landen (bijna alle landen ter wereld) om de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen te verminderen — de burgemeesters van Parijs, Frankrijk en Pittsburgh, Pennsylvania, reageerden met een op-ed in de New York Times. Daarin kondigden zij aan dat “een ongekende alliantie in opkomst is” tussen meer dan 7,400-steden over de hele wereld om de doelstellingen van deze overeenkomst te respecteren en te handhaven, ongeacht het engagement van hun eigen land. Ze beloofden dit te doen, niet alleen voor de inwoners van hun steden, maar ook voor de burgers van 'elke andere stad ter wereld'.
De meeste mensen denken niet aan steden als ze denken aan internationale betrekkingen of internationaal recht. Steden zijn immers lokale overheden en hun leiders houden zich bezig met lokale, niet wereldwijde, problemen en uitdagingen. Rechtsaf?
In 2017, rond dezelfde tijd dat stadsleiders beloofden het Parijs-akkoord te eren, kwamen meer dan 150 stadsleiders van over de hele wereld samen in Mechelen, België. Hun motief: de Verenigde Naties waren bezig met het opstellen van de Global Compact on Migration (GCM) en Global Compact on Refugees (GCR). Bijeenkomst in België stelden de stadsleiders de Verklaring van Mechelen, eiste een stoel aan de tekentafel.
De twee wereldwijde compacts werden aangenomen in Marrakesh in 2018, waardoor 150-burgemeesters en stadsleiders ertoe werden aangezet een tweede verklaring te ondertekenen waarin werd opgeroepen tot volledige en formele erkenning van de rol van lokale autoriteiten bij de implementatie, follow-up en evaluatie van beide compacts. De Hoge Commissaris van de VN voor vluchtelingen omarmde enthousiast de verklaring van de stadsleiders in een toespraak benadrukkend de noodzaak van samenwerking met stadsleiders om de wereldwijde vluchtelingencrisis op te lossen.
De structurele machteloosheid van steden in internationale betrekkingen
In formele zin blijven steden structureel machteloos - dat wil zeggen, zonder een officiële zetel aan de tafel of een platform in het huidige internationale politieke kader, dat is gebouwd op het fundamentele idee dat natiestaten de enige actoren en beleidsmakers zijn bij het internationale niveau. Dit op de staat gerichte kader werd gebouwd door en voor staten die de wreedheden van de Tweede Wereldoorlog volgden, toen de winnaars van de oorlog samenkwamen en, na een reeks onderhandelingen, creëerde de Verenigde Naties (VN).
Naties, en alleen naties, mogen de sleutelposities in de VN invullen. Terwijl een kleine rol wordt toegekend aan particuliere organisaties, dat kan worden geraadpleegd over zaken die betrekking hebben op hun expertise, ditzelfde privilege wordt niet verleend aan steden, die zelfs niet eens in het VN-handvest worden genoemd.